Texelaars als dwangarbeiders te werk gesteld
Dit jaar vieren we dat we in Nederland tachtig jaar in vrede leven. 5 mei 1945 is het einde van de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijke datum voor Assen is 13 april 1945 omdat onze stad toen bevrijd is door Canadese troepen. In de Berichten van de Brink laten we in maart en april zes personen aan het woord over zes verschillende plekken in onze stad, die belangrijk zijn geweest voor de bevrijding van Assen en Drenthe. Vandaag schrijver/journalist Erik Dijkstra over de Texelbank op de Brink.
“Ze liggen er vaak nog, de door de dwangarbeiders van Texel gegraven tankgrachten in het Asserbos, Witterveld of Balloërveld”, vertelt Erik Dijkstra, schrijver van het boek ’Spitten voor de vijand’. “Het graven van loopgraven en tankgrachten in het najaar van 1944 was onderdeel van de zogeheten Assener Stellung, De Duitsers wilden een verdedigingslinie van Zwolle tot Delfzijl optrekken om daarmee een eventueel geplande geallieerde aanval vanuit Friesland te kunnen weerstaan.”
“830 mannen van Texel in de leeftijd van achttien tot 35 jaar werden daarom vanaf november 1944 rond Assen te werk gesteld om deze verdedigingslinie te maken”, vervolgt Erik. “Door de te werkstelling konden deze mannen niet samenwerken met de geallieerden. Mochten deze vanuit het noorden Nederland binnenvallen”
Strafkamp Port Natal
De Texelaars liepen vanaf Den Helder en vanaf Harlingen naar station Leeuwarden. Het waren lange, barre tochten in de kou. Toen ze met de trein in Groningen aankwamen en daarna zuidwaarts gingen, voelden ze zich (relatief) opgelucht. Ze werden waarschijnlijk niet in Duitsland tewerkgesteld! In Assen werden ze eerst gehuisvest in scholen. Later in strafkamp Port Natal, in de volksmond Port Satan genoemd. De omstandigheden daar waren ronduit slecht; het regime wreed. Hoewel de Texelaars geen straf uitzaten, bivakkeerden ze naast strafarbeiders op een veel te kleine zolder. Ze liepen het risico mishandeld te worden of van mishandeling getuige te zijn.
Geschenk voor goede zorg
Vanaf februari 1945 moesten de dwangarbeiders van Texel zelf voor kost en inwoning in Assen zorgen. Dat was natuurlijk een welkome en een grote verandering. Als dank voor de goede ontvangst van de Assenaren- denk aan steun, kleding en meer en beter voedsel- schonken ze na de oorlog de Texelbank aan Assen. Een groep van veertig Texelaars die in Vries onderdak hadden, schonken een kroonluchter aan de kerk.
Vriendschappen
“Texelaars zamelden tweeduizend gulden in om de Texelbank aan Assen en de kroonluchter aan Vries te kunnen schenken”, vertelt Erik. “De Texelbank is ontworpen door een architect van Texel. De bank zelf is in Assen door metselaars van Texel opgebouwd. In de rugleuning metselden zij het wapen van Assen en Texel. Op 22 april 1950 werd de Texelbank onthuld. In de jaren vijftig en zestig waren er zelfs georganiseerde busreizen naar Assen, waar de mensen van Texel de bank en de inwoners bezochten die hen destijds onderdak verleenden. Daaruit zijn ook vriendschappen ontstaan. In 2019 is de Texelbank een gemeentelijk monument geworden.